8 mart ne demek?

Olaylar

1010 - Firdevsî, Şehnâme adlı epik şiirini tamamladı.
1817 - New York Menkul Kıymetler Borsası kuruldu.
1906 - Moro Krateri Katliamı: ABD askerleri, Filipinler'de bir kraterde saklanan silahsız 600'den fazla erkek, kadın ve çocuğu öldürdü.
1917 - Rusya'da Dünya Kadınlar Günü için başkent Petrograd'da kadınların sokaklara dökülmesi Çar II. Nikolay'ın tahttan inmesine neden olan Şubat Devrimi'nin (Jülyen takvimi'ne göre 23 Şubat) başlamasına yol açtı.¹ Bu olay ise aynı yıl gerçekleşen Ekim Devrimi ardından Sovyet Birliği'nde Dünya Kadınlar Günü için sabit bir tarih olarak 8 Mart'ın kararlaştırılmasına²³ ve bunun üzerine Komintern kararıyla da uluslararası sosyalist ve komünist hareket tarafından dünya çapında Kadınlar Günü kutlamalarının 8 Mart'ta yapılmasına yol açtı. Fakat bu tarih ancak 1960'ların sonlarından itibaren daha geniş kabul görmeye başlayıp Birleşmiş Milletler tarafından 1977'de 8 Mart'ın Dünya Kadınlar Günü olarak kabul edilmesinin ardından giderek evrensel bir karakter aldı.⁴
1919 - İngilizler Antep'te sıkı yönetim ilan ederek; şehirde ne kadar ateşli ve yaralayıcı silah varsa, 24 saat zarfında İngiliz İşgal Kuvvetleri Kumandanlığı'na teslim edilmesini istedi.
1920 - Salih Hulusi Kezrak, Sadrazamlığa getirildi.
1921 - İspanya Başbakanı Eduardo Dato, Madrid'de Parlamento Binasından çıkarken Katalan militanlarca öldürüldü.
1931 - Kubilay Olayı'ndan sonra Menemen'de uygulanan sıkıyönetim kaldırıldı.
1933 - I. Beş Yıllık Kalkınma Planı kabul edildi.
1942 - II. Dünya Savaşı: Hollanda, Java adasında Japonlara teslim oldu.
1943 - İsmet İnönü, 7. TBMM'yi açtı ve yeniden Cumhurbaşkanı seçildi. Şükrü Saraçoğlu, Hükûmeti kurmakla yeniden görevlendirildi.
1944 - New York Metropolitan Operası, Taksim Gazinosu'nda bir konser verdi.
1948 - Tanımladığı bir deri hastalığı (Behçet Hastalığı) nedeniyle Dünya tıp literatürüne geçen, deri ve zührevi hastalıklar uzmanı Ordinaryüs Prof. Dr. Hulusi Behçet, kalp krizi sonucu İstanbul'da öldü.
1951 - I. Adnan Menderes Hükûmeti istifa etti. Bir gün sonra II. Menderes Hükûmeti kuruldu; Hükûmet'te, üç yeni bakan görev alırken, altı bakan yer değiştirdi.
1951 - Amerikalı keman virtüözü Yehudi Menuhin, konser vermek için İstanbul'a geldi.
1952 - Philadelphia'da ilk suni kalp ameliyatı yapıldı.
1954 - Devletin siyasal prestijine ve mali gücüne zarar getirdiğine karar verilen ya da kişilerin özel hayatına tecavüz eden yazılar yazan gazetecilere, ağır cezalar öngören Basın Kanunu, TBMM'den geçti.
1954 - İstanbul Vali ve Belediye Başkanı Fahrettin Kerim Gökay, bir basın açıklaması yaparak; Mecidiyeköy-Yenikapı arasındaki metronun temelinin Nisan'da atılacağını söyledi.
1955 - Liselerde okutulması Millî Eğitim Bakanlığı'nca kabul edilen bir ders kitabında, komünizm propagandası yapılmak istendiği iddiasıyla soruşturma başlatıldı. Astronomi adlı ders kitabında, Stalin ve Lenin'in resimlerinin yer aldığı ve bu resimlerin öğrencinin dikkatini çeksin diye bir meteor resminin ortasına yerleştirildiği tespit edildi. Konunun Ankara'daki ilgili makamlara bildirildiği ve kitabın toplattırılacağı belirtildi.
1955 - Türkiye'nin ilk kanserle savaş dispanseri açıldı.
1956 - İzmir'de Demokrat Parti tarafından düzenlenen mitingde konuşan Başbakan Menderes, basını eleştiren bir konuşma yaptı. "Bu gazeteler demokrasi devriminin matbuatı olmak vasfına sahip değildir" dedi. Basını, gerçekleri değiştirmek ve DP iktidarını alaşağı etmeyi düşünmekle suçladı.
1957 - Siyasal Bilgiler Fakültesi eski Dekanı Turhan Feyzioğlu, Türk Hukuk Kurumu'ndaki konferansında "Meşrutiyati, takip eden birkaç yıl ve Demokrat Parti iktidarının ilk yılları hariç, basın hürriyete hasret kalmıştır" dedi.
1957 - Mısır, Süveyş Kanalı'nı tekrar açtı.
1962 - İstanbul-Ankara-Adana seferini yapan THY'ye ait 'Kop' uçağı, Toroslar'da düştü. Sekiz yolcu ve üç kişilik mürettebattan kurtulan olmadı.
1963 - Suriye'de bir darbe sonucu, Baasçılar ve Nasırcılar iktidarı ele geçirdi. Baasçı subaylar, Şubat ayında Irak'ta da yönetimi ele geçirmiş ve Başbakan Abdülkerim Kasım öldürülmüştü.
1965 - Vietnam Savaşı: 3500 ABD Deniz Piyade askeri, Güney Vietnam'ın Da Nang sahiline çıkarma yaptı.
1966 - Adalet Partisi Aydın Milletvekili Mehmet Reşat Özarda, Sanayi Bakanı Mehmet Turgut hakkında Meclis soruşturması istemişti. Özarda, Başbakan Demirel'in Türkiye temsilcisi olduğu Morrison firmasına, gümrüksüz ithal edilen Ereğli Demir Çelik Fabrikaları'nın mallarının ve araçlarının verildiğini iddia ediyordu. Bu soruşturma isteği üzerine, AP Milletvekili Mehmet Reşat Özarda Partisinden ihraç edildi.
1971 - Antakya'nın içme suyu kaynağına, fare zehiri konulduğu yolundaki ihbar üzerine Emniyet, gece yarısı kent sakinlerine "su içmemeleri" çağrısı yaptı.
1971 - Balıkesir Necatibey Eğitim Enstitüsü'nde eğitime ara verilerek kapatıldı.
1971 - Sivas'a bağlı Yıldızeli'nde Türkiye İşçi Partisi ilçe sekreteri öldürüldü.
1972 - Demokratik Parti Genel Başkan Yardımcısı Yüksel Menderes, Ankara'da hava gazıyla intihar etti. Başbakan Adnan Menderes'in oğullarından Mutlu Menderes, 1 Mart 1978'de trafik kazasında ölmüştü. 15 Mart 1996'da ise Aydın Menderes, trafik kazası sonucu felç oldu.
1974 - Paris'in Charles de Gaulle Havalimanı hizmete girdi.
1975 - İstanbul Osmanbey'deki Dostlar Tiyatrosu'nda İlerici Kadınlar Derneği (İKD)'nin kuruluş çalışmasını yürüten kadınların girişimiyle, ilk kez kamuya açık bir "Kadınlar Günü" kutlaması düzenlendi. 400-500 kadının katıldığı toplantıda, Kadınlar Günü'nün anlam ve önemi üzerine konuşmalar yapıldı ve şiirler okundu. Aynı yıl Ankara'da da kutlaması yapıldı.
1975 - TRT Genel Müdürlüğü, CHP ve Demokratik Parti'nin başvurusu üzerine, bu partilere de Başbakan Süleyman Demirel'le Televizyon'da yapılan söyleşi kadar süre tanınmasını kararlaştırdı.
1978 - Cumhurbaşkanı Fahri Korutürk, İsmail Cem'in TRT Genel Müdürlüğüne atanmasının sakıncalı bulduğunu Hükûmet'e bildirdi.
1979 - Cumhurbaşkanı Fahri Korutürk, Türk Silahlı Kuvvetleri'ne ilişkin tartışmalar üzerine; "Silahlı Kuvvetlerimizi her türlü politika dışında tutmaya büyük bir dikkat ve özen göstermek hepimizin başta gelen görevi olmalıdır" dedi.
1979 - İngiliz Genelkurmay Başkanı'nın davetlisi olarak İngiltere'de bulunan Genelkurmay Başkanı Orgeneral Kenan Evren, kendisine yöneltilen bir soru üzerine, "Türk Polis ve Jandarmasının görev ve yetkilerini belirleyen yasal düzenlemelerin yetersiz olduğunu ve ilgililer tarafından gözden geçirilmesi gerektiğini" söyledi.
1979 - Philips Şirketi, Compact Disc'i (CD) ilk kez halka tanıttı.
1982 - Türkiye Zihinsel Yetersiz Çocukları Yetiştirme ve Koruma Vakfı kuruldu.
1983 - Ronald Reagan, SSCB'yi "Şeytan İmparatorluğu" şeklinde adlandırdı.
1984 - Yunanistan, Türk savaş gemilerinin bir Yunan Destroyerine ateş açtığı iddiası ile Ankara'daki Büyük Elçisini geri çağırdı. Gelişmeler üzerine Türkiye de Atina Büyük Elçisine ülkeye dönme talimatı verdi.
1984 - Sekiz ilde olağanüstü hâl uygulanmasıyla ilgili, Olağanüstü Hal yasaları yürürlüğe girdi.
1985 - Beyrut'ta bir caminin önünde patlayan bomba, 85 kişinin ölümüne 175 kişinin de yaralanmasına yol açtı.
1987 - Kadın Çevresi Yayıncılığın çıkarttığı, Feminist dergisi yayına başladı. Sahibi ve Yazı İşleri Müdürlüğü'nü Handan Koç'un yaptığı derginin başlıca yazarları; Ayşe Düzkan, Handan Koç, Minu, Defne, Filiz K., Serpil, Gül, Sabahnur, Vildan ve Stella Ovadis idi. Dergi, Mart 1990'da yayın hayatına son verdi.
1988 - Yeni Gündem dergisi Yazı İşleri Müdürü, 7,5 yıl hapse mahkûm oldu.
1991 - Cumhurbaşkanı Turgut Özal'ın küçük oğlu Efe Özal, bir borsa şirketine ortak oldu.
1992 - Dünya Kadınlar Günü nedeniyle İstanbul ve Adana'da düzenlenen kutlama yürüyüşlerine polis müdahale etti; bazı kadınlar dövüldü, iki kadın yaralandı ve 8 kadın gözaltına alındı.
1992 - İstanbul Cumhuriyet Savcılığı, özel TV'lerdeki müstehcen yayınları takibe aldı.
1996 - Lefkoşa-İstanbul seferini yapan KKTC'ye ait bir yolcu uçağı kaçırılarak; önce Sofya'ya ardından da Münih'e indirildi. Uçağı kaçıran kişinin, İngiltere'deki sevgilisinin yanına gitmek isteyen Ramazan Aydın isimli bir Türk vatandaşı olduğu anlaşıldı. Uçaktaki yolcu ve mürettebatı serbest bırakan Aydın, Alman polisi tarafından tutuklandı.
1998 - Karşıyaka Müftüsü Nadir Kuru'nun, İzmir'de Dr. Tibet Kızılcan'ın cenaze namazını kıldırırken; "İsteyen hanımlar namaza gelebilir" sözleri üzerine kadınlar, erkeklerle saf tutarak cenaze namazı kıldı.
1999 - Star gazetesi yayın hayatına başladı.
2000 - 30 yılı aşkın siyasi geçmişinde ilk kez Necmettin Erbakan'a karşı bayrak açılarak, FP'ye Genel Başkan adayı çıkarıldı. Kayseri Milletvekili Abdullah Gül, adaylığını ilan etti.
2003 - İstanbul-Diyarbakır seferini yapan THY'nin RC-100 tipi uçağı, Diyarbakır'a inişi sırasında düştü: 74 kişi öldü, 3 kişi de yaralı kurtuldu.
2004 - Millî Güvenlik Kurulu Genel Sekreterliği Yönetmeliğinin gizliliğini kaldıran yasanın ardından hazırlanan yeni yönetmelik de yürürlüğe girdi. MGK Genel Sekreterliği, yönetmelikte, Başbakana bağlı bir kuruluş olarak tanımlandı.
2005 - Çeçen lider Aslan Maşadov, bir çatışmada Rus güvenlik güçlerince öldürüldü.
2006 - Papa II. Jean Paul'e yönelik suikast girişimi nedeniyle İtalya'da 24 yıl cezaevinde kaldıktan sonra 14 Haziran 2000'de Türkiye'ye iade edilen, gazeteci-yazar Abdi İpekçi'nin öldürülmesi ve "gasp" suçundan Kartal H Tipi Cezaevi'nde bulunan hükümlü Mehmet Ali Ağca'nın, Cezaevi Müdürlüğünün "cezasını tamamladığı" yönündeki yazısı üzerine, Kartal Ağır Ceza Mahkemesince tahliyesine karar verildi.
2010 - Elazığ'da 6 büyüklüğünde deprem oldu. 42 kişi hayatını kaybetti.
2020 - İtalya'da koronavirüsün yayılmasını durdurmak için Lombardiya bölgesi ve çevresindeki 14 kent karantinaya alındı. Ertesi gün İtalya kırmızı bölge ilan edildi ve karantina kısıtlamaları ülke geneline yayıldı.

Doğumlar

1714 - Carl Philipp Emanuel Bach, Alman besteci (ö. 1788)
1748 - V. William, Oranj prensi (ö. 1806)
1761 - Jan Potocki, Polonyalı asilzade, etnolog, dilbilimci, gezgin ve Aydınlanma dönemi yazarı (ö. 1815)
1813 - Japetus Steenstrup, Danimarkalı bilim insanı, zoolog (ö. 1897)
1822 - Ignacy Łukasiewicz, Polonyalı eczacı ve petrol sanayiici (ö. 1882)
1839 - Josephine Cochrane, Amerikalı mucit (ö. 1913)
1841 - Wendell Holmes Jr., Amerikalı bir hukukçuydu (ö. 1935)
1865 - Frederic Goudy, Amerikalı grafik tasarımcısı ve eğitmen (ö. 1947)
1877 - Šatrijos Ragana, Litvan hümanist yazar, eğitimci (ö. 1930)
1879 - Otto Hahn, Alman kimyacı ve Nobel Kimya Ödülü sahibi (ö. 1968)
1883 - Franco Alfano, İtalyan müzisyen (ö. 1954)
1884 - Georg Lindemann, Alman süvari subayı (ö. 1963)
1886 - Edward Calvin Kendall, Amerikalı kimyager (ö. 1972)
1887 - Patrick O'Connell, İrlandalı futbolcu (ö. 1959)
1888 - Gustav Krukenberg, Alman SS komutanı (ö. 1980)
1892 - Mississippi John Hurt, Amerikalı blues şarkıcısı ve gitarist (ö. 1966)
1894 - Wäinö Aaltonen, Fin heykeltıraş (ö. 1966)
1895 - Juana de Ibarbourou, Uruguaylı şair (Güney Amerika'nın en ünlü kadın şairlerinden) (ö. 1979)
1897 - Herbert Otto Gille, Nazi Almanyası'nın generali (ö. 1966)
1898 - Theophilus Dönges, Güney Afrikalı siyasetçi (ö. 1968)
1899 - Eric Linklater, İskoç yazar (ö. 1974)
1902 - Louise Beavers, Amerikalı televizyon filmleri oyuncusu (ö. 1962)
1907 - Konstantin Karamanlis, Yunan politikacı (ö. 1998)
1911 - Hüseyin Hilmi Işık, Türk yazar (ö. 2001)
1918 - Poon Lim, Amerikalı denizci
1922 - Cyd Charisse, Amerikalı dansçı ve aktris (ö. 2008)
1924 - Anthony Caro, İngiliz soyut heykeltıraştır (ö. 2013)
1925 - Warren Bennis, Amerikalı bilim insanı (ö. 2014)
1926 - Peter Graves, Amerikalı aktör (Görevimiz Tehlike) (ö. 2010)
1926 - Francisco Rabal (Paco Rabal), İspanyol aktör (ö. 2001)
1927 - Ramon Revilla Sr., Filipinli aktör ve siyasetçi (ö. 2020)
1930 - Douglas Hurd, İngiliz muhafazakâr siyasetçi, eski bakan
1937 - Juvénal Habyarimana, Ruandalı asker ve siyasetçi (ö. 1994)
1941 - Norman Stone, İskoç tarihçi (ö. 2019)
1943 - Lynn Redgrave, İngiliz aktris (ö. 2010)
1944 - Pepe Romero, İspanyol gitarist
1944 - Kim Won-ung, Güney Koreli siyasetçi (ö. 2022)
1945 - Anselm Kiefer, Alman ressam
1949 - Teófilo Cubillas, eski Perulu futbolcudur
1956 - David Malpass, Amerikalı bir ekonomi analisti
1957 - Ali Rıza Alaboyun, Türk siyasetçi
1957 - Clive Burr, İngiliz davulcusuydu (ö. 2013)
1957 - Cynthia Rothrock, Amerikalı sinema oyuncusu
1958 - Gary Numan, İngiliz müzisyen
1959 - Özhan Eren, Türk müzisyen ve yönetmen
1964 - Atilla Kaya, Türk taverna müziği sanatçısı (ö. 2008)
1967 - Aslı Erdoğan, Türk fizikçi ve yazar
1971 - Canan Hoşgör, Türk oyuncu
1973 - Anneke van Giersbergen, Hollandalı şarkıcı
1974 - Gökçe Fırat, Türk gazeteci ve yazar
1976 - Freddie Prinze Jr, Amerikalı oyuncudur
1977 - Johann Vogel, İsviçreli futbolcu
1978 - Ece Vahapoğlu, Türk gazeteci, yazar ve sunucu
1979 - Bülent Polat, Türk tiyatro, dizi ve sinema oyuncusu
1980 - Harun Ovalıoğlu, Türk futbolcu
1983 - Seda Demir, Türk dizi ve sinema oyuncusu
1983 - André Santos, Brezilyalı futbolcu
1983 - Güray Zünbül, Türk yelkenci
1988 - Juan Carlos García, Honduraslı millî futbolcu (ö. 2018)
1990 - Asier Illarramendi, İspanyol futbolcudur
1990 - Petra Kvitová, profesyonel Çek tenis oyuncusudur
1995 - Marko Gudurić, Sırp basketbolcu
1997 - Tijana Bošković, Sırp voleybolcudur

Ölümler

1089 - Hâce Abdullah Herevî, 11. yüzyılda yaşamış sufi ve din bilgini (d. 1006)
1403 - Yıldırım Bayezid, Osmanlı'nın 4. Padişahı (d. 1360)
1844 - XIV. Karl, İsveç ve Norveç'in ilk Fransız kralı (d. 1763)
1869 - Hector Berlioz, Fransız besteci (d. 1803)
1874 - Millard Fillmore, ABD'nin 13. Başkanı (d. 1800)
1889 - John Ericsson, İsveçli kâşif (d. 1803)
1891 - Antonio Ciseri, İsviçreli sanatçı (d. 1821)
1917 - Ferdinand von Zeppelin, Alman hava taşıtları üreticisi (d. 1838)
1921 - Eduardo Dato, İspanyol politikacı ve hukukçu (d. 1856)
1923 - Johannes Diderik van der Waals, Hollandalı fizikçi ve Nobel Fizik Ödülü sahibi (d. 1837)
1925 - Seyyid Bey Türk siyaset adamı ve yazar (d. 1873)
1930 - William Howard Taft, ABD'nin 27. Başkanı (d. 1857)
1931 - Memmedhasan Hacınski, Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti Başbakanı (d. 1875)
1941 - Sherwood Anderson, Amerikalı yazar (d. 1876)
1942 - José Raúl Capablanca, Kübalı Dünya satranç şampiyonu (d. 1888)
1944 - Hüseyin Rahmi Gürpınar, Türk edebiyatçı (d. 1864)
1948 - Hulusi Behçet, Türk dermatoloji uzmanı (d. 1889)
1956 - Drastamat Kanayan, Ermeni asker ve siyasetçi (d. 1883)
1959 - Bekir Sıtkı Kunt, Türk siyasetçi ve Cumhuriyet dönemi hikâyecilerinden (d. 1905)
1961 - Thomas Beecham, İngiliz orkestra yönetmeni (d. 1879)
1964 - Franz Alexander, Macar Psikosomatik Tıp'ın ve Psikoanaltik Kriminoloji'nin kurucusu (d. 1891)
1965 - Urho Castrén, Finlandiya Yüksek İdare Mahkemesi Başkanı (d. 1886)
1971 - Harold Lloyd, Amerikalı aktör (d. 1893)
1972 - Erich von dem Bach, Alman asker (Nazi subayı) (d. 1899)
1972 - Yüksel Menderes, Türk siyasetçi (d. 1930)
1975 - George Stevens, Amerikalı sinema yönetmeni ve En İyi Yönetmen Akademi Ödülü sahibi (d. 1904)
1975 - Joseph Bech, Lüksemburg eski başbakanı (d. 1887)
1977 - Fikret Ürgüp, Türk doktor ve hikâyeci (d. 1914)
1980 - Nusret Hızır, Türk felsefeci (d. 1899)
1993 - Billy Eckstine, Amerikalı müzisyen (d. 1914)
1999 - Joe DiMaggio, Amerikalı beyzbol oyuncusu (d. 1914)
2001 - Ninette de Valois, İrlanda doğumlu İngiliz dansçı ve koreograf (d. 1898)
2004 - Ebu Abbas, Filistin Kurtuluş Cephesi lideri (d. 1948)
2005 - Aslan Maşadov, Çeçen lider (d. 1951)
2005 - Erol Mutlu, Türk akademisyen, yazar ve yönetmen (Ankara Üniversitesi İletişim Fakültesinin eski Dekanlarından) (d. 1949)
2008 - Sadun Aren, Türk akademisyen ve siyaset adamı (Ankara Üniversitesi SBF eski Öğretim Üyesi) (d. 1922)
2013 - İsmet Bozdağ, Türk araştırmacı ve yakın tarih yazarı (d. 1916)
2013 - Ewald-Heinrich von Kleist, 20 Temmuz Suikast Girişimi'nde Wehrmacht'ta üsteğmen rütbesiyle görev yapan bir Alman subayıydı (d. 1922)
2015 - Sam Simon, Amerikalı televizyon yapımcısı ve senarist (d. 1955)
2016 - Richard Davalos, Amerikalı oyuncudur (d. 1930)
2016 - George Martin, İngiliz müzisyen ve yapımcı (d. 1926)
2017 - Dmitri Mejeviç, Sovyet-Rus oyuncu ve halk şairidir (d. 1940)
2017 - Joseph Nicolosi, Amerikan klinik psikolog (d. 1947)
2017 - George Olah, Macar-Amerikalı kimyager (d. 1927)
2017 - Li Yuan-tsu, Çinli siyasetçidir (d. 1923)
2017 - Dave Valentin, Amerikalı latin, caz müzisyeni ve flüt sanatçısı (d. 1952)
2018 - Ercan Yazgan, Türk tiyatro, sinema, dizi oyuncusu ve yönetmen (d. 1946)
2019 - Mesrob Mutafyan, Ermeni din adamı ve Türkiye Ermenileri'nin 84'üncü patriğiydi (d. 1956)
2019 - Cynthia Thompson, Eski Jamaikalı kadın atlettir (d. 1922)
2020 - Max von Sydow, İsveçli sinema oyuncusu (d. 1929)
2021 - Kuryana Azis, Endonezyalı siyasetçi (d. 1952)
2021 - Adrian Bărar, Rumen gitarist ve besteci (d. 1960)
2021 - Djibril Tamsir Niane, bir Gineli tarihçi, oyun yazarı ve kısa öykü yazarıydı (d. 1932)
2021 - Rasim Öztekin, Türk tiyatro, sinema ve dizi oyuncusu (d. 1959)